Tradycją Wielkanocną jest świąteczne śniadanie podane w Wielką Niedzielę. Śniadanie jest szczególne, rozpoczyna je zwyczaj dzielenia się poświęconym jajkiem, a po nim na stole pojawiają się jajka podane na różne sposoby, wędliny - biała kiełbasa i szynka, pasztety i rolady. Również ważny na stole jest chleb, domowy, pachnący - najlepiej jeśli sami go upieczemy :)
Śniadanie powoli zamienia się w obiad, a wówczas pojawia się zupa. Najczęściej jest to żur lub biały barszcz ugotowany na białej kiełbasie. Zupa może być wzbogacona jajkiem, pieczarkami lub boczkiem.
Wśród tradycyjnych staropolskich dań Wielkanocnych pojawiały się na stołach mięsa na zimno i ciepło: pieczony drób, pieczone prosię, schab i rolady faszerowane.
Sól, pieprz, chrzan i ćwikła, to oczywiście przyprawy bez których jedzenie stałoby się jałowe, pozbawione smaku.
Do dobrym posiłku pora na deser: mazurki, baby, pascha, sernik, kołacz i keks.
1. PIECZYWO
Ważny na stole jest chleb, domowy, pachnący - najlepiej jeśli sami go upieczemy.
2. JAJKO
Jajko towarzyszy człowiekowi od początku świata, ale dopiero w czasie Świąt Wielkanocnych zdajemy sobie sprawę jak ważną rolę ono odgrywa. Bez jajka nie byłoby życia.
Dla chrześcijan jajko ma szczególny symbol - jest związane z motywem zmartwychwstania Chrystusa. Kiedy Maria Magdalena ujrzała Chrystusa zmartwychwstałego pobiegła do domu i zobaczyła, że jajka w jej gospodarstwie zabarwiły się na czerwono. Na pamiątkę kolor czerwony stał się symbolem odrodzenia, zwycięstwa i radości. W koszyku ze święconką nie może ich zabraknąć. Pisanki, czyli kolorowe, misternie zdobione jajka są bez wątpienia tradycją Wielkanocną.
Śniadanie Wielkanocne rozpoczynamy od dzielenia się poświęconym jajkiem. A później na stole królują jajka w różnych formach: gotowane, faszerowane, podawane w majonezie lub w sosie chrzanowym, w warzywnych sałatkach ...
3. WIELKANOCNA ZUPA
Tradycyjny żurek, barszcz biały i zalewajka są do siebie w smaku bardzo zbliżone. Każda z tych zup gotowana jest na zakwasie z różnymi dodatkami. Z czasem powstało kilka odmian barszczów i żurków. W zależności od rejonu, z którego zupa pochodziła, nabierała ona innego smaku, raz była wzbogacona wywarem z boczku i kiełbasy, innym razem pojawiły się suszone grzyby, czasem świeże pieczarki i gotowane, drobno pokrojone jajka. Jeśli zupa była postna, to gotowano ją z dodatkiem jajek, ziemniaków, mleka, śmietany lub serwatki. I tak zostało do dzisiaj. Ile domów tyle smaków.
- BIAŁY BARSZCZ - przygotowuje się z zakwasu przygotowanego z mąki pszennej, który nadaje zupie kwaśny smak. Barszcz Wielkanocny gotuje się na białej kiełbasie.
- ŻUREK - zupa przyrządzona na bazie zakwasu z razowej mąki żytniej, charakteryzująca się kwaśnym smakiem, zabielona mlekiem lub śmietaną, z dodatkiem kiełbasy, wędzonego boczku wieprzowego, suszonych grzybów.
- ZALEWAJKA - zupa pochodząca z centralnej Polski, charakterystyczna dla Łodzi i Radomska. Ugotowane, pokrojone w kostkę ziemniaki zalewa się (stąd nazwa) czystym żurem przygotowanym z zakwasu chlebowego. Oprócz ziemniaków, wędzony boczek, kiełbasa i zasmażka przygotowana ze skwarek ze świeżej słoniny i przesmażonej cebuli.
 |
| Zalewajka po łódzku |
Inne zupy podawane podczas Wielkanocy:
- ZUPA CHRZANOWA - najczęściej gotowana na kiełbasie lub żeberkach ma podstawowy składnik: świeży, utarty korzeń chrzanu. Dodatkiem są ziemniaki, jajka i śmietana.Przykładowe zupy chrzanowe to Krzun Wielkanocny i Sułkowicka Krzonówka.
KRZUN WIELKANOCNY - gęsta zupa z chrzanu i maślanki, z dodatkiem jajek, kiełbasy oraz
szynki. Pożywienie Górali Pienińskich było proste, oparte na daniach
sporządzonych z podstawowych produktów, takich jak ziemniaki, kasza,
kapusta. W okresie wielkanocnym potrawy były bogatsze, a najpopularniejszym
daniem przyrządzanym w domach każdej wsi w Pienach był tradycyjny
wielkanocny krzun. Kurzun to zupa na bazie chrzanu, świeżej maślanki,
domowych kiełbas, wędlin i gotowanych jaj. Wielkanocny krzun,
podawany w województwie małopolskim, był bardzo wyczekiwanym daniem
przez cały rok. Zupa była gotowana w Wielki Piątek, a następnego dnia
dodawano jajka i wędliny, które były święcone w Wielką Sobotę. Przygotowanie
krzunu rozpoczynało się około trzech dni przed Wielkim Piątkiem. Starty
chrzan łączono ze świeżą maślanką, szczelnie przykrywano i odstawiano
do ukiszenia. W Wielki Piątek łączono jajka na twardo, wędzoną gotowaną
szynkę, warzywa oraz domowe kiełbaski pokrojone w dużą kostkę z
ukiszonym wcześniej chrzanem i maślanką. Tradycyjny kurzyn wielkanocny
podawano na zimno na obiad w Niedzielę Wielkanocną.
SUŁKOWICKA KRZONÓWKA - Krzonówka to gęsta zupa z chrzanu z widocznymi kawałkami pokrojonych wędlin, mięsa, a także z ćwiartkami jajek. Popularna w całej Małopolsce, wersja z Sułkowic przygotowywana jest na
bazie serwatki. Całość posypana zieleniną. Krzonówka (chrzanówka) to
tradycyjna zupa wielkanocna gotowana na południu Polski, głównie w
Małopolsce, dawniej podawana w świąteczną niedzielę Zmartwychwstania
Pańskiego. Tę jednogarnkową potrawę sporządzano z tradycyjnych wędlin
wielkanocnych, które zostawały ze święconki. Nazwa krzonówki pochodzi od
jednego ze składników zupy – chrzanu, na który w okolicy Sułkowic
dawniej mówiło się „krzan” albo „krzon”.
- ŚWIĘCONKA (święcelina) SPISKA NA CIEPŁO - Gęsta zupa sporządzona na wywarze z suszonych śliwek, z kawałkami ugotowanych jajek i wędlin. Spisz jest to miejscowość leżąca na pograniczu Polski i Słowacji. Istnieją dwa rodzaje Święconki Spiskiej, podawane na ciepło ze śliwkami, wiórkami buraczanymi i mięsem lub na zimno z dodatkiem mleka lub maślanki, czasem z dodatkiem śmietany. Stałe elementy "święconki" to jajka, kiełbasa, szynka, boczek i chrzan. W zależności od sposobu przygotowania dodawano suszone owoce: śliwki, gruszki i jabłka, buraki, serek, pieczywo. Święconka była potrawą ściśle związaną ze Świętami Wielkanocnymi. Czasami próbowano jej już w Wielką Sobotę, ale wówczas nie było dodatku mięsnego z uwagami na post. Obecnie tradycja spożywania święconki w wielu domach zaginęła, jednak są jeszcze gospodarstwa, w których jest nadal żywa.
4. BIAŁA KIEŁBASA
W kuchni polskiej tradycyjnie podawana jest podczas Świąt Wielkanocnych. Na białej kiełbasie przygotowuje się zupy, barszcze i żurki. Doskonała jako samodzielne danie. Ugotowaną, upieczoną lub usmażoną kiełbasę podaje się z dodatkiem chrzanu lub ćwikły.
W kuchni polskiej tradycyjnie podawana jest podczas Świąt Wielkanocnych. Na białej kiełbasie przygotowuje się zupy, barszcze i żurki. Doskonała jako samodzielne danie. Ugotowaną, upieczoną lub usmażoną kiełbasę podaje się z dodatkiem chrzanu lub ćwikły.
5. SZYNKA
Na święta najbardziej doskonała szynka, to ta z tłuszczykiem. Obowiązkowo podana z chrzanem lub ćwikłą. Również dobrze smakuje w połączeniu z sosem tatarskim.
6. PASZTET I ROLADA
Pasztety można przygotować z każdego rodzaju mięsa. Przyrządza się je z jednolitej masy z surowego, gotowanego lub pieczonego mięsa, drobiu, dziczyzny, podrobów, ryb, grzybów, warzyw i sera. Pasztety i rolady podajemy na zimno i na ciepło.
Pasztety można przygotować z każdego rodzaju mięsa. Przyrządza się je z jednolitej masy z surowego, gotowanego lub pieczonego mięsa, drobiu, dziczyzny, podrobów, ryb, grzybów, warzyw i sera. Pasztety i rolady podajemy na zimno i na ciepło.
PASZTETY
ROLADY
7. SAŁATKI I INNE
- Strząska - Potrawa z widocznymi kawałkami boczku, jajek i kiełbasy. Wyraźnie wyczuwalny kwaskowy smak chrzanu i octu dominujący nad delikatnym smakiem jaj i wędlin.
Strząska to potrawa przygotowywana w gminie Żabno we wsi
Siedliszowice na terenie Małopolski, ściśle związana z Wielkanocą i
podawana na śniadanie jako główne świąteczne danie. Nazwa pochodzi od
sposobu przyrządzania, a dokładnie od wymieszania wszystkich produktów.
Potrawa ta posiada stary, sięgający kilku pokoleń rodowód, której
przepis prawdopodobnie został przeniesiony na wieś z miejscowego dworu
Wysockich. Strząska znana była już w latach 20-30 XX wieku, a
szczególnie powszechna stała się w latach 50-60 XX wieku.
8. CHRZAN i ĆWIKŁA
9. RZEŻUCHA
9. RZEŻUCHA
Potocznie mianem "rzeżuchy" określa się roślinę, która gości na naszych
stołach i w koszyczkach Wielkanocnych. Tak naprawdę to pieprzyca siewna,
a nazwa rzeżucha to odrębny rodzaj rośliny. Najlepiej spożywać ją w postaci świeżej. Liście mają pikantny smak, więc
wyostrzają smak łagodnych potraw. Idealny dodatek do kanapek, surówek i
sałatek, sosów i dipów, jaj, ziemniaków, dań mięsnych i ryb.
Przekąski ze śledzi zawsze znajdują miejsce na polskim stole. Śledź obok funkcji kulinarnej pełni także rolę kulturową. Najczęściej serwowane są śledzie w oleju z cebulą, w śmietanie z jabłkiem i cebulą, w majonezowym sosie, w wielu sałatkach np. z ziemniakami.
11. CIASTO WIELKANOCNE
Wśród najpopularniejszych ciast na Wielkanoc z pewnością znajdują się babki i babeczki wielkanocne, mazurki, serniki, paschy, kołacze, sękacze, ale także ciasta, które należą do tradycyjnych domowych wypieków. Przekazywane, z pokolenia na pokolenie, przepisy naszych babć znajdują swoje miejsce właśnie podczas świąt.
- BABA WIELKANOCNA - ciasto przyrządzane jest z drożdży piekarskich lub piwnych rozczynionych ciepłym mlekiem, wymieszanych mąką, cukrem i szczyptą soli. Do wyrośniętego ciasta dodaje się jajka, mąkę i bakalie, najczęściej rodzynki i kandyzowaną skórkę z pomarańczy. Baby o znanym nam charakterystycznym kształcie wypiekane są w specjalnych formach. Gotową babkę posypywano cukrem pudrem lub polewano lukrem. Po raz pierwszy baby pojawiły się na polskich stołach w XVII wieku.
- MAZUREK - tradycyjne, słodkie ciasto kuchni polskiej. Piecze się je na Wielkanoc. Pierwsze mazurki pojawiły się w XIX wieku. Przygotowywano je z różnego rodzaju ciast. Na spodzie cieniutkie ciasto, czasami kruche, drożdżowe, biszkoptowe, kiedyś najczęściej były to wafle. Na cieście bardzo słodka masa np. kajmakowa lub orzechowa, powidła, dżemy i marmolada. Wierzch mazurka bogato zdobiony w symbole Wielkanocne, a wykonane z lukru, owoców i bakalii.
- PASCHA - tradycyjna, słodka potrawa Wielkanocna przygotowana z białego sera, mleka, śmietany i masła. Kształtem przypomina ściętą piramidkę. Na wierzchu paschę dekoruje się bakaliami: migdałami, orzechami, kandyzowanymi owocami.
- SERNIK - głównym składnikiem ciasta jest twaróg lub serek homogenizowany. Sernik może być na zimno, pieczony lub gotowany.
- KOŁACZ
Kołacz to słowiańskie pieczywo obrzędowe o kolistym kształcie, drożdżowy
placek, wieniec lub bochenek. Kołacze wyrabiano z mąki pszennej lub
żytniej.
- KOŁOCZ ŚLĄSKI
Specyfiką tego pieczywa jest jego kształt. W odróżnieniu od staropolskiego okrągłego kołacza, w XIX wieku wykształciła się na Śląsku tradycja wypieku kołocza o kształcie prostokątnym. Zmiana ta była spowodowana względami praktycznymi – od kiedy stare piece zastąpiono kuchenkami, ze względu na oszczędność miejsca bardziej sprawdzały się blachy prostokątne.
- SĘKACZ
Sękacz inaczej dziad, bankuch, kołacz to ciasto z rożna. Jest to wypiek cukierniczy z ciasta biszkoptowego, pieczonego nad otwartym ogniem na obracającym się rożnie w kształcie drewnianego wałka lub wydłużonego stożka.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz