Małopolska - kraina historyczna Polski, obejmująca obecnie południowo-wschodnią część kraju, w górnym i częściowo środkowym dorzeczu Wisły oraz w dorzeczu górnej Warty. Stolicą Małopolski jest Kraków. Region ma do zaoferowania dużo atrakcji kulturowych, historycznych i przyrodniczych. Smaki i smaczki przedstawiają strefę kulinarną.
Do Małopolski należą tereny współcześnie zaliczone do województw: małopolskiego, świętokrzyskiego, lubelskiego (zachodnia część), podkarpackiego (zachodnia część), łódzkiego (wschodnia część), mazowieckiego (część południowa) i śląskiego (wschodnia, północna i południowo-wschodnia część).
Zaczynamy od produktów mlecznych wpisanych na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Produkty mleczne
Oscypek (oszczypek)
- Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 września 2005 roku w
kategorii Produkty mleczne w województwie woj. małopolskim. Oscypek ma lekko słony wyraźny zapach wędzenia, pachnie dymem. To produkt w kształcie osełki, dwustronnego stożka, a środkowa cześć jest walcowata. Oscypek
jest bardzo starym wyrobem pasterzy wołoskich. Przywędrował na Podhale razem z całą kulturą wołoską.
Redykołka (redyktawka) - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 10 października 2005 roku w kategorii Produkty mleczne w województwie woj. małopolskim. Redykołka jest lekko kremowa, przy skórce nieco ciemniejsza. Charakteryzuje się zapachem i posmakiem wędzenia oraz pikantnym, lekko słonym smakiem, będącym wynikiem moczenia sera w solance.
Redykołkę otrzymuje się z resztek sera przygotowywanego do produkcji oscypka. To rodzaj sera wytwarzanego głównie na Podhalu i w Beskidzie Śląskim. Wytwarzali ją tamtejsi pasterze wołoscy. Redykołka często mylona jest z oscypkiem. Podobieństwo wynika z faktu, że produkowana jest z resztek sera, które nie wystarczyły do wytworzenia oscypka, czyli z resztek przetworzonego bundzu.
Redykołki najczęściej formuje się w kształty zwierząt: owiec, koników, jeleni, kur, kogutów, niedźwiadków, a także o kształcie ser lub zminiaturyzowanego wrzeciona. Ser ten, jeszcze nie tak dawno, był popularny jako upominek, dawany przy różnych okazjach, zawsze w parach po dwie sztuki.
Bryndza podhalańska to ser wytwarzany z mleka owczego lub owczego i krowiego. Tradycyjna bryndza podhalańska jest wyrabiana na Podhalu. Jest to miękki ser podpuszczkowy z mleka owczego. Ma intensywny, słony smak, biały kolor, konsystencję gładką, ziarnistą lub grudkowatą. Bryndza podhalańska jest pierwszym polskim produktem spożywczym, który został zarejestrowany jako regionalny przez Komisję Europejską. W Unii Europejskiej może być wytwarzany tylko w określonym regionie Polski. Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 września 2005 roku w kategorii Produkty mleczne w woj. małopolskim.
Bundz, bunc, ser klagany to ser z mleka owczego, produkowany głównie na Podhalu, w zachodniej części Podbeskidzia i Beskidzie Śląskim. Proces produkcji bundzu wygląda tak samo jak wytwarzanie oscypków. Zlane do naczynia mleko „klaguje” się, czyli doprowadza do ścięcia białka przez enzymy zawarte w podpuszczce (klagu). Powstały skrzep serowy parzy się następnie przez kilka minut w temperaturze około 70 °C. Ser odcedza się na płótnie w postaci dużych brył. Najsmaczniejszy jest bundz z wiosennego wypasu owiec, tradycyjnie uważany za przysmak – ma on nawet swoją zwyczajową nazwę: bundz majowy. 10 października 2005 roku bundz został wpisany na listę produktów tradycyjnych a ser klagany 9 maja 2006 r. w kategorii Produkty mleczne w województwie śląskim.
Gomółki kowalowskie - produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych 19 sierpnia 2013 roku w kategorii Produkty mleczne w woj. małopolskim. Gomółki to niewielkie, okrągłe serowe bryłki z widocznymi na powierzchni nierównomiernymi plamkami. Gomółki pochodzące z Kowalowej w gminie Ryglice. Jest to potrawa mocno zakorzeniona w kuchni Małopolski i posiadająca wielowiekową tradycję. Nazwa gomółki, potwierdzona została w źródłach XVI-wiecznych, oznacza wrzecionowate lub kuliste bryłki sera wyrabiane ręcznie. Gomółki mogły się również nieco wielkością i kształtem – najczęściej spotykane były wielkości kurzego jaja, o kształcie okrągłym, nieco spłaszczonym. Początkowo suszone były w piecu chlebowym, później też w kuchni kaflowej. Gomółki zawierają duże wartości odżywcze. Można spożywać na słono lub na słodko. Gomułki przygotowywane i prezentowane są na licznych dożynkach, kiermaszach, targach, konkursach i innych uroczystościach promujących tradycyjne i regionalne jedzenie. W 2012 roku w konkursie Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów w Nawojowej potrawa ta otrzymała I nagrodę.
Żentyca - Produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 września 2005 roku w kategorii Produkty mleczne w województwie woj. małopolskim. Jest to produkt płynny. Żentyca jest trwale związana z historią wypasu owiec oraz tradycją Podhala. Jej wytwarzanie jest nierozerwalnie związane z produkcją jednego z najsłynniejszych serów Oscypka.
Sery twarogowe niedojrzewające - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 22 grudnia 2014 roku w kategorii Produkty mleczne w województwie woj. małopolskim.
Sery twarogowe niedojrzewające produkowane są metodą tradycyjną, sposobem ręcznym od czasów wojennych. Ser ma jednolitą, białą, zwartą masę bez grudek. Dla twarogów chudych dopuszcza się lekko ziarnistą masę. Początkowo wytwarzano jedynie twaróg chudy. Do jego produkcji wykorzystywano mleko odtłuszczone, otrzymywane w wyniku odwirowania śmietanki z mleka pełnego. Otrzymywaną w ten sposób śmietankę wykorzystywano do produkcji masła oraz śmietany, mleko zaś używane było do wytwarzania twarogu. Surowcem do produkcji serów twarogowych niedojrzewających jest mleko surowe. Od XIX wieku na tym terenie hodowano bydło rasy Polska Czerwona. Mleko pozyskiwane od tych krów wyróżnia się wysoką zawartością białka, tłuszczu, suchej masy oraz wartością biologiczną.
Produkty rybołówstwa:
Karp osiecki - Produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 6 czerwca 2014 roku w kategorii Produkty rybołówstwa w województwie woj. małopolskim. Hodowlę ryb stawowych w Osieku datuje się co najmniej od XIV wieku.
Karp zatorski - Produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 lutego 2007 roku w kategorii Produkty rybołówstwa w województwie woj. małopolskim. Wzmianki dotyczące hodowli karpia znajdujemy m.in. w opracowaniach źródłowych Stanisława Krzyżanowskiego i Bolesława Ulanowskiego, a także w rękopisie kapituły katedry krakowskiej z 1450 r.
Pstrąg ojcowski potokowy - Produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 2 marca 2016 roku w kategorii Produkty rybołówstwa w województwie woj. małopolskim. Pstrąg potokowy posiada zazwyczaj ciemny grzbiet, w kolorach od zielonkawego do brązowego, pokryty czarnymi plamami. Na bokach plamki są mniejsze, koloru czerwonego, często z jasno-kremową obwódką. Brzuch pstrąga potokowego jest żółtobiały lub żółty. W okresie tarła samce są intensywniej ubarwione. Kolor mięsa zależy od sposobu odżywiania: od jasnoróżowego po ciemnoróżowy i łososiowy.
Pulpeciki z karpia w zalewie octowej - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 14 października 2016 roku w kategorii Produkty rybołówstwa w województwie woj. małopolskim. Pulpeciki z mięsa karpia, pokryte panierką, umieszczone są w zalewie octowej z widocznymi ziarenkami gorczycy i ziela angielskiego oraz liśćmi laurowymi.
Pulpeciki mają kształt zbliżony do kuli, są zanurzone w zalewie octowej. Charakteryzują się kwaśno-słodkim smakiem, z wyczuwalnym aromatem octu i przypraw: ziela angielskiego, gorczycy i liścia laurowego. Pulpeciki z karpia w zalewie octowej to potrawa znana i chętnie przyrządzana na terenie Doliny Karpia od ponad 70 lat. Receptura przyrządzania pulpecików z karpia w zalewie octowej jest znana wszystkim mieszkańcom, przekazywano ją sobie bowiem z pokolenia na pokolenie. Najważniejszym składnikiem pulpecików z karpia w zalewie octowej jest świeża ryba. Pulpeciki z karpia w zalewie octowej przygotowywane są w ciągu całego roku. Zawsze przyrządzane są przy okazji Bożego Narodzenia, gdy karp króluje na stołach, ale również na wszelkie spotkania i uroczystości rodzinne.
Warzywa i owoce
Charsznicka kapusta kwaszona / kiszona - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 listopada 2006 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Nieodłącznym elementem kapusty kwaszonej jest kwas kapuściany w kolorze zbliżonym do kremowo-żółtego, w którym kapusta jest zanurzona.
Dżem z płatków róży - Róża przeznaczona na przetwory jest różą cukrową, a nie ozdobną. Taka róża jest zbliżona najbardziej do róży polnej, dzikiej, z tym że ma intensywny różowy kolor. Zebrane płatki wkładane są do makutry, ucierane z cukrem i odrobiną kwasku cytrynowego. Dżem uciera się tak długo, aż nie wyczuwa się w nim cukru. Kiedy dżem jest gotowy przekłada się go do szklanych słoików. Dżem z płatków róż wykorzystuje się do wszelkiego rodzaju wypieków: ciast, drożdżówek, a w szczególności do pączków przygotowywanych na Tłusty Czwartek. Produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 24 czerwca 2013 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim.
Konfitura borówkowo-jabłkowa - Produkt został wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 1 października 2013 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Konfitura z widocznymi malutkimi drobinami jabłek i borówek leśnych. Smażenie konfitury borówkowo-jabłkowej jest tradycją lokalną przekazywaną z pokolenia na pokolenie od lat w regionie Małopolski. Borówki leśne mieszane są z jabłkami odmiany papierówka. Po usmażeniu konfiturę przekłada się do słoików i zakręca. Tradycja przygotowywania konfitury borówkowo-jabłkowej jest kultywowana przez lokalne gospodynie. Konfitura borówkowo-jabłkowa wykorzystywana jest do naleśników, ciast, deserów, a także jako dodatek do mięs.
Łukowicka śliwka suszona - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 27 listopada 2006 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Śliwka łukowska ma owalny kształt z miękkim i soczystym miąższem. Owoce pokryte szadzią. Biała szadź, która chroni owoc przed wyschnięciem, jest zmywalna. Suszenie śliwek w Gminie Łukowica odbywa się już co najmniej od 100 lat. Doskonale świadczą o tym suszarnie znajdujące się na terenie Gminy Łukowica. Często mają one ponad 80 lat.
Suska sechlońska - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 listopada 2006 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Śliwka Suska ma smak słodki, z wyczuwalnym posmakiem wędzenia. Zapach charakterystyczny dla produktów wędzonych z aromatem dymu z drzewa użytego do wędzenia. Kolor ciemnobrązowy przechodzący w czarny.
Maliny z Brzeznej - Malina to produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 16 stycznia 2015 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Owoce maliny są aromatyczne, soczyste i smaczne. Wykazują smak od kwaskowatego do słodkiego i mają swoisty zapach. Polska hodowla maliny jest jednym z największych tego typu przedsięwzięć w Europie. Odmiany te od kilkunastu lat cieszą się powodzeniem, zarówno wśród amatorów, jak również plantatorów, a odmiana Polana znajduje się w czołówce odmian najczęściej uprawianych w świecie.
Nadwiślański ogórek konserwowy z Kanny - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 18 lipca 2013 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Ogórek podłużny, twardy, sprężysty w klarownej zalewie, chrupki, lekko słodki i delikatnie kwaśny z nutą octowo-czosnkową. Historia wytwarzania ogórków konserwowych oparta jest na tradycji kiszenia kapusty i ogórków w drewnianych dębowych beczkach. Sprawdzona tradycyjna receptura wytwarzania nadwiślańskiego ogórka z Kanny nie zmieniła się od ponad 40 lat. Ogórek konserwowy z Kanny wyróżnia się spośród wielu podobnych tym, że do nawożenia stosuje się wyłącznie nawozy organiczne pochodzenia zwierzęcego, a smak i kolor ogórków uzyskuje się w sposób naturalny.
Fasola Piękny Jaś z doliny Dunajca - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 listopada 2006 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Po odkryciu Ameryki Hiszpanie i Portugalczycy przywieźli dwa gatunki fasoli, znane i uprawiane dotychczas w całej Europie: fasolę zwyczajną i fasolę wielokwiatową. W Europie fasolę uprawiano początkowo w ogrodach botanicznych i przyklasztornych. Tradycja uprawy fasoli „Piękny Jaś”, znanej także jako „groch piechotny”, związana jest z terenem Doliny Dunajca od wielu pokoleń. Fasola „Piękny Jaś” z Doliny Dunajca charakteryzuje się niską wilgotnością i specyficznym, lekko słodkawym smakiem, który jest wynikiem m.in. bardzo wysokiej zawartości magnezu w glebach na terenie gospodarstw położonych w Dolinie Dunajca. Fasola „Piękny Jaś” z Doliny Dunajca doskonale nadaje się do przygotowania zup, pasztetów, rolad, krokietów, kiełbas, a także słodkich wypieków.
Polska fasola z orzełkiem - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 21 września 2010 roku w kategorii Warzywa i owoce w województwie woj. małopolskim. Fasola karłowa, biała, gładka, podłużna, jednolita w kształcie, z ciemnym wiśniowo-czerwonym znamieniem wokół znaczka, kształtem przypominającym piastowskiego orła. Polska fasola z orzełkiem ma niezwykłą i długą historię. Jej białe nasiona natura ozdobiła oryginalnym znamieniem w kolorze wiśniowo-czerwonym w kształcie „orzełka”. Na niektórych ziarnach, nad orzełkiem, występuje niewielka plamka, przypominająca koronę polskiego godła.
Wyroby piekarnicze i cukiernicze
Chleb
Chleb swojski bobowski, inwałdzki, jurajski, męciński, orawski na liściu kapusty, prądnicki, podegrodzki, żytni gruszowski ...
Chleb swojski bobowski, inwałdzki, jurajski, męciński, orawski na liściu kapusty, prądnicki, podegrodzki, żytni gruszowski ... Tych chlebów jest bardzo dużo, że należałoby poświęcić im kolejny wpis. Kto wie? Może tak będzie!
Kołacz razowy na słono - W dniu 16 listopada 2021 roku na Listę Produktów Tradycyjnych został wpisany w kategorii: Wyroby piekarnicze i cukiernicze. Jest to płaski placek z widocznym jasnym nadzieniem równomiernie rozsmarowanym na całej powierzchni. Nadzienie jest słone i pikantne. W przypadku dodania do nadzienia usmażonej cebuli, wyczuwalny jest jej intensywny aromat i smak. Kołacz razowy na słono to świąteczny wyrób wypiekany przez zagórzańskich górali na Wielkanoc, Boże Narodzenie, czy Zielone Świątki. Wypiek ten cieszył się ogromną popularnością w dawnej szlacheckiej Polsce, a znany był już od czasów słowiańskich. Nazwa tego produktu pochodzi prawdopodobnie od jego kolistego kształtu. Kołacz razowy na słono był obowiązkowym elementem podczas każdego ograbku, (czyli świętowania z okazji zakończenia żniw). Wypiekiem tym częstowano również sąsiadów, którzy pomagali gospodarzom pracującym w polu w ramach podziękowania. Dawniej kołacz razowy na słono podawany był w towarzystwie kawy zbożowej i stanowił dobre rozpoczęcie każdego wiejskiego wesela.
Kołacz jurajski - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 7 lipca 2010 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Otok z ciasta drożdżowego. Nadzienie nałożone w kształcie różyczek – pięć różyczek sera, trzy różyczki maku, wszystko posypane kruszonką. Całość delikatnie oprószona cukrem pudrem. Ciasto kremowo-żółte, na przekroju widoczne złote skórki kołacza, zaś warstwa sera koloru jasnożółtego oraz maku o ciemnej barwie. Kołacz jurajski lub kołocz to ciasto weselne lub świąteczne, bardzo popularne w dawnej szlacheckiej Polsce. Jego nazwa pochodzi od kształtu, w jakim było ono pieczone.
Krówka regulicka - W dniu 18 maja 2020 roku na Listę Produktów Tradycyjnych została wpisana w kategorii: Wyroby piekarnicze i cukiernicze. Konsystencja krówek zależy od czasu przechowywania po wyprodukowaniu. Świeża krówka jest miękka, natomiast z upływem czasu w wyniku krystalizacji cukru zaczyna kruszeć. Słodkie krówki przygotowywano najczęściej z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Dawniej krówki nazywano karmelakmi. Podczas przygotowani cukierków można było dodać pokruszone herbatniki albo orzechy, w celu uzyskania krówek smakowych. Gdy masa stwardniała krojono ją w prostokąty. Gotowe krówki regulickie owijano w ozdobne papierki.
Ćwibak z fasoli z bakaliami - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 16 grudnia 2015 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Surowcami do jego wyrobu, poza fasolą są: masło, cukier i cukier waniliowy, jajka, kwaśna śmietana, mąka ziemniaczana i pszenna, drożdże, sól oraz mieszanka dowolnych bakalii. Ciasto przygotowane na bazie fasoli z dodatkiem bakalii jest lekko słodkie z wyczuwalnym smakiem orzechów i suszonych owoców.
Bajgiel z Kazimierza - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 19 grudnia 2008 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Bułka z wyraźną dziurą w środku. Na wierzchu posypana czarnuszką, kminkiem, makiem, solą, posypką ziołową lub przyprawową z mieszanki pikantnych przypraw, serem bądź cebulą. Bajgiel to bułka wypiekana w kształcie pierścienia. Bułka przed wypieczeniem musi zostać obgotowana, podobnie jak krakowski obwarzanek i precelek. Jego niepowtarzalny smak, chrupiącą i błyszczącą skórkę zawdzięczamy inwencji krakowskich piekarzy. Pierwsza wzmianka o bajglach pochodzi z 1610 roku. W miejskich archiwach znaleziono zapis świadczący o tym, że bajgle były ofiarowane przez gminę żydowską każdej kobiecie, która urodziła dziecko. Ich kształt symbolizował cykl ludzkiego życia. Wierzono, że złocisty pierścień posiada magiczną moc i ma przynieść szczęście nowo narodzonemu dziecku. Inna legenda nawiązuje do wiktorii wiedeńskiej z 1683 roku. Żydowski piekarz, wdzięczny polskiemu królowi Janowi III Sobieskiemu za ocalenie od tureckich najeźdźców, podarował mu w hołdzie specjalny wypiek. Dla króla-rycerza, znakomitego jeźdźca, upiekł pierścień w kształcie strzemienia.
Buchta bolęcińska - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 16 grudnia 2015 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Ciasto przygotowane na bazie mąki i drożdży z posypką na wierzchu. Zapach świeżego ciasta drożdżowego, bardzo aromatyczny. Smak słodkawy. Przepis przekazywany z pokolenia na pokolenie nie uległ zmianom. Zazwyczaj buchtę bolęcińską gospodynie przygotowywały na niedzielę oraz na święta. Najlepiej smakowała podawana z kawą z mlekiem lub kakao na poranne niedzielne śniadanie. Buchta bolęcińska była wielokrotnie prezentowana podczas konkursów kulinarnych i na różnego rodzaju jarmarkach, kiermaszach.
Bugle zembrzyckie - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 24 listopada 2011 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Okrągłe, wypieczone ciasto posypane m.in. makiem, kminkiem, solą, sezamem lub czosnkiem. Kształt owalny, na przekroju okrągły. Bugle są kruche i chrupkie. Mają zapach i smak świeżego pieczywa. Bugle wypiekane były prawdopodobnie już od końca XVII wieku. Bugle, to dawniejszy rarytas sprzedawany niegdyś po odpustach, jarmarkach. Jest to produkcja tradycyjna, co oznacza, że wszystkie czynności wykonuje się ręcznie. To powoduje, iż wypiek Bugli jest ogromnie pracochłonnym i czasochłonnym zajęciem. To z kolei wpływa na ich wyjątkowość, na ogromne walory smakowe.
Koziołki - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 30 listopada 2012 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Niewielkie ciastka o wypukłych bokach, puste w środku. Trójkątny lub czworokątny kształt, z wypukłymi złocisto-brązowymi bokami, z białą posypką. Ciasto jest puszyste, gąbczaste z widocznymi pęcherzykami powietrza. Skórka jest chrupiąca i przypieczona. Koziołki zwane także koziołkami z Sielsowic, sielsowiokami czy czaskaczami to ciastka o charakterystycznym kształcie rombu, trapezu lub trójkąta przygotowywane na terenie Małopolski we wsi Siedliszowice. Swoją nazwę wzięły od formy, która przypomina rogi kozie, a także od miejscowości, w której powstał przepis. Receptura przygotowywania ciastek znana była już w latach 20-30 XIX wieku.
Kręciołki - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 3 czerwca 2013 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Bardzo cienkie i suche placuszki posypane kminkiem, zwinięte w walec. Tradycja przygotowywania suchych ciasteczek ma swój początek w klasztorze imbramowickim w powiecie olkuskim. Sama nazwa produktu pojawiła się w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Dawniej kręciołki były formą prezentu i wdzięczności za gesty ludzkiej życzliwości wobec klasztoru. Obecnie ciasteczka wypiekane są przez Siostry Norbertanki z okazji różnych świąt, na życzenie lub jako prezent.
Kukiełka lisiecka - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 24 czerwca 2010 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Wygląd typowy dla pieczywa pszennego, na zewnątrz matowa lub błyszcząca skórka, na przekroju widoczne duże dziury. Skórka cienka, lekko chrupiąca. Kukiełka jest sprężysta, po naciśnięciu wraca do początkowego kształtu.
Kukiełka podegrodzka jest tradycyjnym wypiekiem. Kukiełka podegrodzka to podłużna, wysoka plecionka z drożdżowego ciasta ozdobiona z wierzchu plecionymi warkoczami układanymi w warstwy i wzorami z ciasta. Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 15 września 2010 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Jest to pieczywo obrzędowe. Miękisz ma kolor od kremowego do żółtego w zależności od użytych do wypieku dodatków, np. szafran. Smak jest słodki. Wypiek ten pochodzi z Podegrodzia – wsi z kasztelańskim rodowodem, będącej centrum kultury ludowej regionu Lachów Sądeckich.
Kukiełki uszewskie pochodzą z Uszwi w gminie Gnojnik województwa małopolskiego. Jak podkreślają mieszkańcy, historia miejscowości Uszew nierozerwalnie wiąże się właśnie z tym unikalnym wypiekiem, który był prezentem od kumoszki z okazji narodzin dziecka, posiłkiem dla starszych, chorych i dzieci. Tradycja wypieku kukiełek jest niezwykle długa, jak podają legendy, sięga ona XIV wieku. Miejscowa tradycja głosi, że to król Kazimierz Wielki nadał przywilej wypieku kukiełek Uszwi w zamian za pomoc, jaką mieszkańcy okazali stacjonującym wojskom królewskim, żywiąc je głównie kukiełkami. Kukiełka nazywana była „perłą uszewskiego rzemiosła”. Do przygotowania kukiełki uszewskiej potrzeba mąki pszennej, drożdży, wody i soli. Produkt ten jest głęboko zakorzeniony w świadomości mieszkańców, dlatego też kukiełki uszewskie pojawiają się zawsze przy okazji dożynek, powitań gości w miejscowości, jak i różnego rodzaju wystawach, wydarzeniach i konkursach.
Obwarzanek krakowski - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 listopada 2006 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Wyrób w kształcie pierścienia spiralnie zwinięty, z widocznymi splotami, w kolorze złocistym z połyskiem, dobrze upieczony, posypany makiem, solą, sezamem lub inną posypką. Używana jako posypka sól pochodzi z terenów Polski – sól kłodawska, wielicka, bocheńska. Piekarze krakowscy od dawna wypiekali obwarzanki krakowskie. W dokumencie lokacyjnym Krakowa wydanym przez księcia Bolesława Wstydliwego w 1257 r. znajdują się pierwsze historyczne informacje o piekarzach krakowskich dające im przywileje sprzedaży swoich wyrobów na Rynku w Krakowie.
Obwarzanek pobiedrski - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 14 października 2016 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Nieduży, owalny wyrób cukierniczy, z owalnym otworem w centralnej
części, dobrze wypieczony, posypany ziarenkami maku. Od spodu płaski, od
góry lekko wyrośnięty. Obwarzanki pobiedrskie znane są na terenie Sosnowiec od ponad 100 lat –
najdawniejsze pisemne wzmianki o tym produkcie pochodzą z początku XX
wieku. Nazwa obwarzanka pobiedrskiego pochodzi od pierwotnego miejsca
jego sprzedaży – wsi Pobiedr, od XIX w. stanowiącej część wsi
Paszkówska. Obecnie
obwarzanki są wypiekane przez gospodynie jako poczęstunek na
rodzinne uroczystości i święta doroczne.
Sernik królewski - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 17 kwietnia 2013 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Ciasto prostokątne udekorowane upieczoną na słomkowy kolor pianką przyjmującą wzdłuż krawędzi lekko falujący kształt, oprószoną białymi wiórkami kokosowymi. Przekrój uwidacznia pięć warstw składających się na ciasto: spodnią z ciasta półkruchego, jasnokremową masę serową, czekoladową masę serową, piankę i rodzynki. Smak: Masa serowa słodka, posiadająca charakterystyczny smak i zapach typowy dla białego sera, o lekko wyczuwalnej kwaskowatości spowodowanej zastosowaniem rodzynek. Ciasto półkruche lekko słodkie o zapachu typowym dla pieczonego ciasta. Pianka słodka, z delikatnym aromatem kokosu.
Percelek krakowski - Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 28 września 2005 roku w kategorii Wyroby piekarnicze i cukiernicze w województwie woj. małopolskim. Percelek to pierścieniowy owal z wewnętrznym splotem. Kolor wypieku od jasnozłocistego do ciemnozłocistego.
* * *
I wiele, wiele innych wyrobów piekarniczych i cukierniczych, o których tylko wspomnę, między innymi: blachorze, jodłowicki kołacz z serem, kościelecka strucla makowa, orawskie zawijańce weselne, placki pasterskie. placki z blachy, podpłomyki, prołzioki, sodowki mogileńskie, jabłeczniki, grulownik - twarożnik spiski.
Inne produkty warte uwagi
Jajko zielononóżki kuropatwianej - Początki hodowli zielononóżki związane są z pasją hodowlaną księżnej Marii Czartoryskiej. Jej działania dały początek nowoczesnej i ukierunkowanej hodowli drobiu na terenie dawnej Galicji. W 1894 roku powstało pod protektorem Księżnej towarzystwo ornitologiczne w Jarosławiu, które przekształciło się w Pierwsze Galicyjskie Towarzystwo Chowu Drobiu i Królików w Jarosławiu. Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 18 lutego 2013 roku w kategorii Inne produkty w województwie woj. małopolskim
Kiszone rydze - Początkowo rydze spożywano jedynie pieczone na ogniu, gotowane i smażone. W okresie międzywojennym zaczęto je marynować i kisić. Teren gminy Uście Gorlickie jest obszarem, na którym rydze występują wyjątkowo obficie. Pierwsze pojawiają się już w lipcu lub sierpniu. Prawdziwe „rydzowe żniwa” występują w chłodne noce z dużą wilgotnością podłoża, które głównie przypadają na wrzesień, październik, a nawet listopad. Pierwsze przymrozki są zwiastunem najobfitszego wysypu rydzów. Ze względu na swoje walory smakowe stanowią one bazę dla wielu dań chętnie przygotowywanych przez lokalną społeczność. Do najbardziej cenionych obecnie rydzowych specjałów należą: rydze pieczone na blasze, rydze smażone na maśle albo gęsim smalcu, marynowane z dodatkiem beskidzkiego miodu, rydze po łemkowsku (zwane też po cygańsku), żur na kiszonych rydzach z ziemniakami, pasta rydzowa, smalec z rydzami i wiele innych. Jednak prawdziwym specjałem, znanym od wielu dekad, są rydze kiszone. Przepis na nie przekazywany jest wśród mieszkańców z pokolenia na pokolenie. Doroczne wydarzenie „Święto Rydza”, odbywa się na przełomie września i października w Wysowej-Zdroju. Biorą w nim udział liczni miłośnicy grzybobrania, smakosze dań z rydzami. Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 11 sierpnia 2017 roku w kategorii Inne produkty w województwie woj. małopolskim.
Sól wielicka - Historia warzenia soli na terenie Wieliczki jest znacznie starsza niż górnictwo solne. Udokumentowane są liczne ślady warzelnictwa od okresu neolitu aż po czasy współczesne. Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych w dniu 9 października 2005 roku w kategorii Inne produkty w województwie woj. małopolskim.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz